Ko je Bashar al-Assad: Nekada nada za demokratiju i kraj represije, a danas sinonim za propast

Bashar al-Assad, čija je vladavina pala jutros, bio je na vlasti u Siriji skoro četvrt stoljeća. Zemlju je napustio nakon što su pobunjenici zauzeli Damask. Njegova trenutna lokacija nije poznata.

Bashar al-Assad rođen je 11. septembra 1965. godine u Damasku. Diplomirao je medicinu na Univerzitetu u Damasku, a potom je četiri godine radio kao oftalmolog u vojnoj bolnici Tišrin.

Dodatne dvije godine specijalizirao je oftalmološku hirurgiju u Londonu. Nakon što je njegov stariji brat Basil poginuo u automobilskoj nesreći 1994. godine, vratio se u Damask i upisao Vojnu akademiju u Homsu. Obavljao je funkciju komandanta tenkovske brigade i predvodio Republikansku gardu.

U junu 2000. godine preuzeo je vodstvo stranke Baas, a mjesec kasnije postao je šesnaesti predsjednik Sirije, nakon smrti svog oca Hafiza.

Politički uspon

Kako bi se mogao kandidirati sa svojih 34 godine, parlament je izmijenio ustav (prethodna starosna granica iznosila je 40 godina). Assad je dva puta izabran na referendumu (2000. i 2007) i dva puta na izborima (2014. i 2021), ali Zapad te izbore nije smatrao ni demokratskim ni legitimnim.

Al-Assad je preuzeo vodstvo u Siriji u julu 2000. godine, nakon smrti svog oca Hafiza, koji je ovom bliskoistočnom zemljom vladao čvrstom rukom dugi niz godina. Hafiz al-Assad je svojom istrajnošću, političkom vještinom, ali i nepopustljivošću uspio održati vodeću poziciju među arapskim političarima skoro 30 godina. Kada je Bashar, koji se obrazovao i u Londonu, preuzeo vlast, pojavile su se određene nade za promjenu autoritarnog režima. Te nade, međutim, nisu se ostvarile.
Bashar al-Assad je postao predsjednik u julu 2000. godine i u svom inauguralnom govoru obećao je, osim “oslobađanja Golanske visoravni”, i primjenu “posebne demokratije koja ima korijene u sirijskoj historiji, kulturi i civilizaciji”. Međutim, nakon skoro četvrt stoljeća na čelu države i 14 godina građanskog rata, Sirija se našla na rubu kolapsa: prema procjenama, u ratu je stradalo između 500.000 i 600.000 ljudi, od čega su oko 300.000 civili, dok se ekonomija zemlje nalazi u rasulu.

Nakon dolaska na vlast, Bashar al-Assad je djelomično reformisao ekonomiju, dozvolivši, na primjer, osnivanje privatnih banaka, ali je od početka zadržao čvrstu kontrolu nad politikom, kojom je dominirala njegova Socijalistička partija arapskog preporoda (Baas). Pod Assadovim vodstvom, Sirija je već prije građanskog rata pala u međunarodnu izolaciju zbog optužbi Sjedinjenih Američkih Država da želi destabilizirati Irak i Liban, da podržava terorizam i razvija oružje za masovno uništenje.

Povlačenje iz Libana

Teško razdoblje za Assada nastupilo je nakon atentata na bivšeg libanskog premijera Rafika Haririja u februaru 2005. godine, s kojim su bili povezani visoki sirijski zvaničnici. U aprilu 2005. sirijski vojnici su nakon skoro tri decenije bili primorani napustiti Liban. Iako istraga nije dokazala upletenost sirijske vlade u atentat, sudovi su optužili članove libanskog pokreta Hezbolah, koji je bio blizak Assadov saveznik.

U periodu nakon dolaska na vlast Assad je bio rado viđen gost u mnogim evropskim prijestolnicama. Redovno je posjećivao Francusku i tadašnjeg predsjednika Nicolasa Sarkozyja kao i britanskog premijera Tony Blaira. Međutim posebno je blizak bio i sa predsjednikom Turske Recepom Tayyipom Erdoganom.

Assadova vlada je u aprilu 2011. ukinula vanredno stanje, koje je bilo na snazi od 8. marta 1963. godine, no zemlja je tada već bila zahvaćena građanskim ratom. Rat je izbio zbog gušenja prodemokratskih demonstracija, a u sukob su se postupno uključile razne regionalne i međunarodne sile: na strani vlade Rusija, Iran i Hezbollah, dok su dio pobunjenika podržavali Turska i Sjedinjene Američke Države. U posljednjim godinama u sukob se uključio i Izrael, koji je izvodio zračne napade na iranske ciljeve i ciljeve povezane s Hezbolahom.

Rat je prema procjenama odnio oko 600.000 života, od čega su približno polovinu činili civili. Gotovo 12 miliona stanovnika, što je više od polovine prijeratne populacije, moralo je trajno napustiti svoje domove.

Od toga je oko šest miliona pobjeglo u inostranstvo, a prema podacima Ujedinjenih nacija, građanski rat u Siriji izazvao je najveći migracijski val od Drugog svjetskog rata. Najviše Sirijaca (preko tri miliona) naselilo se u Turskoj, više od 1,5 miliona u Libanu, dok su stotine hiljada otišle u Evropu.

Arapsko proljeće

Sirijski protesti bili su dio takozvanog “Arapskog proljeća”, koje je počelo u decembru 2010. u Tunisu i postupno se proširilo na druge zemlje. Zbačeni su lideri Tunisa (Zine El Abidine Ben Ali) i Egipta (Hosni Mubarak), koji su pali nakon narodnih protesta početkom 2011. godine. Libijski vođa Muamer Gadafi svrgnut je i ubijen u oktobru 2011., a jemenski predsjednik Ali Abdulah Saleh odstupio je u februaru 2012. godine.

Assad je, međutim, ostao na vlasti, dijelom zahvaljujući podršci Rusije i Irana, koji su mu pružili značajnu vojnu pomoć, kao i libanskog Hezbolaha.

Kada su se ruske snage 2015. uključile u sirijski sukob, Assad je kontrolisao samo oko trećine teritorije. Prije trenutne ofanzive pobunjenika, kontrolisao je duplo više. Preko 25 posto teritorije držala je arapsko-kurdska koalicija Sirijskih demokratskih snaga (SDF), dok su ostatak kontrolisale druge pobunjeničke grupe.

Optužbe za ratne zločine

Sirijska vlada optužena je za ratne zločine, uključujući upotrebu hemijskog oružja. Već 2012. godine Ujedinjene nacije su objavile da je Assadova vlada počinila ratne zločine i zločine protiv čovječnosti. Iste optužbe odnosile su se i na pobunjenike.

Nekadašnja visoka komesarka UN-a za ljudska prava Navi Pillay izjavila je u decembru 2013. godine da je Assad odgovoran za ratne zločine i zločine protiv čovječnosti.

U posljednjih nekoliko godina Assad se pokušao izvući iz međunarodne izolacije, iako ne na Zapadu. Prošle godine, u septembru, prvi put od 2004. posjetio je Kinu. Peking je, kao i Rusija i Iran, održavao odnose s Damaskom čak i tokom godina kada su mnoge zemlje izolirale Assada zbog njegovog brutalnog gušenja antivladinih demonstracija. Kina je također, kao stalna članica Vijeća sigurnosti UN-a, više puta vetirala rezolucije o Siriji.

Assad je pokušao obnoviti diplomatske odnose s arapskim zemljama koje su ga izolirale od početka rata. Arapska liga (AL) je prošle godine obnovila članstvo Sirije, a ove godine Saudijska Arabija imenovala je svog ambasadora u Siriji nakon više od deset godina.

Pojavili su se i signali o mogućem poboljšanju odnosa s Turskom, koji su gotovo u potpunosti prekinuti nakon početka građanskog rata u kojem je Ankara podržavala pobunjenike koji su se borili za svrgavanje Assada.

Podsjećamo, sirijski pobunjenici proglasili su glavni grad Damask “oslobođenim” nakon što su ušli u grad jutros uz minimalan otpor vladinih snaga, tvrdeći da je predsjednik Bashar al-Assad pobjegao iz prijestolnice.
Izvor:klix.ba