Mustafa ef. Busuladžić: 110. godišnjica rođenja bh. književnika i profesora

Danas je ponedjeljak, 1. april/travanj 2024. godine, do kraja godine preostala su još 274 dana
Na današnji dan 1914. godine, u Gorici kod Trebinja je rođen Mustafa ef. Busuladžić, jedan od najplodonosnijih pisaca u historiji bosanskohercegovačke književnosti. Po završenoj osnovnoj školi upisao se u medresu u Travniku, a poslije tri godine prebacio se u Gazi-Husrev begovu medresu u Sarajevu, gdje je i maturirao.

Još kao učenik medrese objavljivao je svoje tekstove u “Islamskom glasu”, “Novom Beharu”, “Obzoru”, “Svijesti”, “El-Hidaji”, “Glasniku VIS-a”, “Našoj domovini” i drugim publikacijama.

Nakon završene medrese upisao se u Višu islamsku šerijatsku školu u Sarajevu, gdje je diplomirao 1941. godine. Potom je proveo dvije godine u Rimu na postdiplomskom studiju iz orijentalistike, sarađujući u italijanskim časopisima “Mondo Arabo” i “Oriente Moderno”.

Po povratku u Sarajevo zaposlio se kao profesor u Šerijatskoj gimnaziji, a honorarno je radio u Ženskoj medresi, Realnoj gimnaziji i Srednjoj tehničkoj školi. Osim prosvjetnog i pedagoškog rada, mnogo je pisao i prevodio. Dobro je govorio arapski, turski, njemački, francuski i italijanski jezik.

Strijeljali ga komunisti 1945.
U vrijeme kada su Mladi Muslimani djelovali kao podružnica El-Hidaje, Mustafa ef. Busuladžić je bio njihov zvanični predsjednik. Iz njegovog opusa izdvaja se brošura “Muslimani u Sovjetskoj Rusiji” u kojoj je opisao teško stanje muslimana u carskoj Rusiji koje se još više pogoršalo nakon dolaska boljševika na vlast. Ova knjiga je bila povod komunistima da prilikom ulaska u Sarajevo 1945. godine uhapse Busuladžića, izvedu ga na Vojni sud u tadašnjoj Osman-pašinoj kasarni koji mu je potom 22-23. maja, skupa s Atifom Hadžikadićem, tadašnjim gradonačelnikom, izrekao smrtnu kaznu strijeljanjem.

Strijeljanje je izvršeno noću u sarajevskom naselju Velešići, a na mjestu gdje je strijeljan pronađene su kasnije njegove naočale i fes. Očevici su kazali da je bio vrlo smiren uoči pogubljenja i da je cijelu noć prije strijeljanja učio Kur’an. Imao je samo trideset jednu godinu, a iza njega su ostali žena i dvoje djece.

Danas jedna ulica u sarajevskom naselju Breka na Koševu nosi njegovo ime.

Vilijam Harvi. woodward.library.ubc.ca

Rođen engleski ljekar Vilijam Harvi, jedan od osnivača fiziologije i embriologije
1578. – Rođen Vilijam Harvi (William Harvey), engleski ljekar, fiziolog, biolog i jedan od osnivača fiziologije i embriologije. Bio je profesor na Kraljevskom koledžu u Londonu. Proučavao je funkciju srca, a 1628. godine, u djelu “Anatomska rasprava o pomicanju srca i krvi u životinja”, prvi je opisao optok krvi, jedno od velikih medicinskih otkrića. U embriološkim studijama prvi je iznio tezu da sve živo nastaje iz jajeta (omne vivum ex ovo), dokazujući to eksperimentalno u “Raspravama o rađanju životinja”.

1809. – Književnik Nikolaj Vasiljevič Gogolj, otac ruske realističke proze, rođen je na današnji dan. Romanom “Taras Buljba” je iskazao divljenje hrabrosti i borbi kozačkih predaka. U zbirkama pripovijedaka “Večeri na salašu kraj Dikanjke”, “Mirgorod”, “Petrogradske priče”, “Arabeske”, poemi “Mrtve duše”, komedijama “Revizor” i “Ženidba”, oživio je ogromnu pozornicu spahijske Rusije, s karijeristima, podmitljivcima, sitnim kradljivcima tuđeg vremena, silnicima i pijancima. Prestravljen užasima kojima je vjerno slikao Rusiju, napisao je knjigu “Izabrana mjesta iz prepiske sa prijateljima”. Na osnovu njegovog djela Visarion Bjelinski formulisao je principe naturalne škole ruske književnosti, a Nikolaj Černiševski ga je smatrao osnivačem “satiričnog ili, tačnije rečeno, kritičkog pravca ruskog realizma”.

1864. – Rođena srbijanska glumica i operetna pjevačica Zorka Todosić, članica Narodnog pozorišta Beograd od 1886. do 1913. godine, umjetnica izuzetnog talenta i temperamenta i velike sugestivnosti. Ostvarila je niz karakternih, komičnih i dramskih uloga, nosila cio operetski repertoar i igrala glavne uloge u komadima s pjevanjem.

1868. – Francuski pisac Edmon Rostan (Edmond Rostand), koji je s velikim uspjehom oživio barokne tragikomedije i romantične drame, rođen je na današnji dan. Virtuozno, s raskošnim duhom, lirskom tananošću i herojskim zanosom, pisao je komade koji su bili događaj u francuskom pozorišnom životu. Djela: drame “Sirano de Beržerak”, “Romantične duše”, “Daleka princeza”, “Orlić”.

1873. – Rođen ruski kompozitor, dirigent i pijanista Sergej Vasiljevič Rahmanjinov, čija su djela sinteza evropskog duha i ruske narodne osjećajnosti. Komponovao je opere, simfonijske kompozicije i druga djela, ali se najoriginalnije izrazio u klavirskim kompozicijama poput “Rapsodije na Paganinijevu temu” za klavir i orkestar i četiri klavirska koncerta te solo pjesmama. Iz Rusije je emigrirao 1918. i do smrti, 1943., živio je u SAD.

Miodrag Petrović Čkalja. kurir.rs

Rođen glumac Miodrag Petrović Čkalja, najbolji regionalni komičar
1918. – U Velikoj Britaniji osnovano Kraljevsko vazduhoplovstvo (RAF).

1920. – Japanski glumac Toširo Mifune (Toshiro), koji je svjetsku slavu stekao tumačenjem uloga samuraja, posebno u filmovima režisera Akire Kurosave, rođen je na današnji dan. Filmovi: “Rašomon”, “Sedam samuraja”, “Legenda o Musašiju”, “Ponori ljubavi”, “Krvavi prijesto”, “Skrivena tvrđava”, “Jodžimbo”, “Pobuna”, “Admiral Jamamoto”, “Pakao na Pacifiku”, “Crveno sunce”, “Bitka za Midvej”, “Šogun”.

1924. – Rođen Miodrag Petrović Čkalja, pozorišni, filmski i TV glumac, prema mišljenju mnogih, najbolji komičar naše regije. Veliku popularnost stekao je šezdesetih godina u TV serijama “Servisna stanica”, “Muzej voštanih figura”, “Licem u naličje”, “Crni sneg”, “Sačulatac”, a 1970-ih i 1980-ih godina ostvario je nezaboravne uloge u serijama “Kamiondžije” i “Vruć vetar”. Glumio je i u brojnim filmovima i nagrađen mnogim priznanjima. Za vrijeme Miloševića, iako u starosti, Čkalji je onemogućeno nastupanje zbog kritičkog stava prema tadašnjoj vlasti.

1929. – Milan Kundera, češki književnik, autor kultnog djela “Nepodnošljiva lakoća postojanja”, rođen je na današnji dan. Kundera je pripadao generaciji mladih Čeha koji su stekli malo ili nimalo iskustva s predratnom demokratskom Čehoslovačkom Republikom. Na njihovu su ideologiju znatno utjecala iskustva Drugog svjetskog rata i njemačke okupacije; tako, godine 1948., Kundera se – još mladić – pridružio vladajućoj Čehoslovačkoj komunističkoj partiji. Godine 1950. on i još jedan češki pisac, Jan Trefulka, bili su isključeni iz partije zbog «antipartijske djelatnosti». Obojica su književno obradila taj incident: Kunderu je on nadahnuo za glavnu temu romana “Šala” (1967.).

1952. – Umro mađarski pisac Ferenc Molnar, tvorac publicističkog stila u mađarskoj literaturi, koji je romanom “Junaci Pavlove ulice” stvorio klasično djelo književnosti za mlade. U pozorišnim komadima iskazao je izuzetnu tehniku i duhovitost. Ostala djela: drame i komedije “Liliom”, “Vuk”, “Gardist”, “Crveni mlin”, “Čudo među brdima”, “Labud”, “Olimpija”, “Igra u dvorcu”.

1965. – Preminula Helena Rubinštajn, poljska i američka poslovna žena, kolekcionarka umjetnina i kozmetička poduzetnica. Osnovala je kozmetičku kompaniju „Helena Rubinstein Incorporated“, što ju je učinilo jednom od najbogatijih žena svijeta.

BiH zvanično postala punopravna članica WB-a. ba.bloombergadria.com

BiH zvanično postala punopravna članica Svjetske banke (WB)
1968. – Umro ruski fizičar Lav Davidovič Landau, jedan od najvećih u 20. vijeku, otac sovjetske škole teorijske fizike, dobitnik Nobelove nagrade za fiziku 1962. Preživio je, 1962. godine, tešku saobraćajnu nesreću, poslije koje je više puta proglašavan klinički mrtvim. Zasnovao je termodinamičku teoriju faznih prelaza u čvrstom tijelu, teoriju tečnog helijuma blizu apsolutne nule, teoriju kombinovane inverzije, teoriju dvaju neutrinskih komponenata, predvidio pojavu drugog zvuka, obogatio teoriju superprovodljivosti, otkrio nove zakonitosti u ponašanju provodnika, unaprijedio kvantnu teoriju polja i fiziku elementarnih čestica i kosmičkih zraka. S ruskim fizičarem Iljom Lifšicom napisao je kapitalno djelo “Kurs teorijske fizike”. Ostala djela: “Elektroprovodljivost metala”, “Teorija polja” (s Lifšicom), “Kvantna mehanika” (s Lifšicom), “Statistička fizika” (s Lifšicom).

1976. – Preminuo njemački slikar i vajar Maks Ernst (Max), osnivač dadaističkog pokreta i jedan od najznačajnijih nadrealista. Otkrio je tehniku “frotaž”, srodnu automatizmu u nadrealističkoj poeziji, uveo je kolaž-fotografiju, a u skulpturi je često spajao antropomorfne i animalne elemente. Pisao je pamflete i manifeste, a bavio se i scenografijom.

1996. – BiH zvanično postala punopravna članica Svjetske banke (WB). Dokumente o tome potpisali su u Sarajevu predstavnici bh. države i Džejms Volfenson (James Wolfensohn), predsjednik WB-a. BiH je 180. zemlja članica ove finansijske institucije.

1996. – U Japanu stvorena najveća svjetska banka, okončavanjem ujedinjenja “Micubiši banke” i “Banke Tokija”.

2010. – Umro Džon Forsajt (John Forsythe), američki glumac, najpoznatiji po ulozi Blejka Keringtona (Blake Carrington) u TV seriji “Dinastija”, kao i po ulozi Čarlsa Taunsenda (Charles Townsend) u TV seriji i filmovima “Čarlijevi anđeli”.

Izvor:avaz.ba