Ne činite druge Allahu ravnim (šerijatski propis o zabranjenim zakletvama)

Abdullah b. Mes‘ud, radijallahu anhu, rekao je: “Da se lažno zakunem Allahom draže mi je nego da se zakunem drugim mimo Allaha iskreno!” U riječima Ibn Mes‘uda, radijalahu anhu, možemo uočiti razumijevanje ove plemenite vjere kojim je Uzvišeni Allah, dželle šanhu, nadario ashabe Allahovog Poslanika, sallallahu alejhi ve sellem. Lažna zakletva Uzvišenim Allahom je grijeh i nepokornost prema Njemu, ali, zakletva nečim drugim mimo Allahom je mali širk, koji je – iako počinioca ne izvodi iz vjere – jedan od najvećih grijeha, pa makar bio i iskren u zakletvi. Šejh Abdur-Rahman b. Kasim, rahimehullah, pojašnjavajući izreku Ibn Mes‘uda kaže: “To je zato što je lažna zakletva Allahom veliki grijeh, a zakletva drugim mimo Allaha širk i kufr. Iako je riječ o malom širku, on je opet veći grijeh od svih drugih velikih grijeha, po konsenzusu ispravnih prethodnika (selefa).” (Hašijetu kitabit-tevhid, str. 303)

Zahvala pripada Allahu, azze ve dželle, i neka je salavat i selam na Poslanika, sallalahu alejhi ve sellem, njegovu časnu porodicu i sve plemenite ashabe.

Allah, dželle šanuhu, je naš Gospodar i Gospodar svih svjetova. On je uzvišen i daleko od svake manjkavosti koja Mu se pripisuje, svjesno ili nesvjesno, i niko Mu ravan nije: “Slavljen neka je On i vrlo visoko iznad onoga što oni govore!” (prijevod značenja El-Isra, 43). On iz neživog stvara živo, a iz živog neživo, svim stvorenjima On je potreban, a On, azze ve dželle, neovisan je od svakog: “O ljudi, vi ste siromasi, vi trebate Allaha, a Allah je nezavisan i hvale dostojan. Ako hoće, uklonit će vas i nova stvorenja dovesti, to Allahu nije teško” (prijevod značenja Fatir, 15-17). Sva stvorenja veličaju, slave i obožavaju Uzvišenog Allaha, osim nepokornih džinna i ljudi: “Njega veličaju sedmera nebesa, i Zemlja, i oni na njima; i ne postoji ništa što ga ne veliča, hvaleći Ga; ali vi ne razumijete veličanje njihovo. – On je doista blag i mnogo prašta.” (prijevod značenja El-Isra, 44) Allah, dželle šanuhu, zabranjujući nam da poistovjećujemo stvorenja sa Njim, kaže: “Zato ne pripisujte Allahu sudruge, a već ste spoznali!” (El-Bekare, 22), tj. spoznali ste da Allah nema sudruga i da Mu niko nije ravan u stvaranju, opskrbi, odredbi i ibadetu, pa kako onda da obožavate uz Njega i druga božanstva nakon što ste spoznali tu istinu.

Šejh Abdur-Rahman b. Hasan, rahimehullah, rekao je: “Znaj da se činjenje drugih Allahu ravnim dijeli na dvije vrste. Prva, da učini nekog Allahu ravnim usmjeravajući mu ibadete ili neku od vrsta ibadeta – to je veliki širk, a druga, ono što spada u mali širk, kao da čovjek kaže: ‘Ono što Allah hoće i ti!’, ili ‘Da nema Allaha i tebe!’, ili djelimično uljepšavanje ibadeta u očima drugih…” (Fethul-Medžid, str. 67)

Ibn Abbas, radijallahu anhuma, rekao je: ”Pod sudruzima (ar. el-endad) misli se na širk, koji je skriveniji od hoda mrava na crnom kamenu u tamnoj noći. To je da kažeš: ‘Tako mi Allaha i tvoga života’, ili ‘Tako mi moga života’, ili da kažeš: ‘Da nije njegovog psa, došli bi nam kradljivci’, ili ‘Da nema patki u kući, došli bi nam kradljivci’, ili kada čovjek kaže svome prijatelju: ‘Ono što hoćete Allah i ti’, ili ‘Da nije bilo Allaha i toga i toga’. Nemoj spominjati toga i toga, jer je to sve širk.” Bilježi ga Ibn Ebu Hatim u Tefsiru (229).

Zaklinjanje

Da bi musliman upotpunio svoj tevhid – koji je glavni uzrok ulaska u Džennet – mora da ga očisti od svih vidova izjednačavanja nekog ili nečeg sa Uzvišenim Allahom, makar to bilo samo verbalno, kao zakletva nečim drugim mimo Allahom, jer je i to jedna vrsta činjenja drugih Allahu ravnim.

Ibn Omer, radijallahu anhuma, prenosi od Allahovog Poslanika, sallallahu alejhi ve sellem, da je rekao: “Onaj ko se zaklinje, neka se zaklinje Allahom ili neka šuti!” Bilježe ga Buhari (2533) i Muslim (4346).

Imam Nevevi, rahimehullah, rekao je: “Mudrost u zabrani zaklinjanja nečim drugim mimo Allaha jeste u tome što je zaklinjanje nečim vid veličanja istoga, a istinsko veličanje karakteristično je samo za Allaha, pa je iz tog razloga zabranjeno druge dizati na taj stepen.” (El-Minhadž, 11/105).

Hafiz Ibn Hadžer, rahimehullah, rekao je: “Iz spoljašnosti hadisa može se zaključiti da je zakletva dozvoljena samo Allahom, ali učenjaci su složni da je zakletva ispravna ukoliko se čovjek zakune Allahom, Njegovim bićem i uzvišenim svojstvima.” (Fethul-Bari, 11/647).

Abdur-Rahman b. Semure, radijallahu anhu, prenosi da je Allahov Poslanik, sallallahu alejhi ve sellem, rekao: “Nemojte se zaklinjati svojim očevima niti tagutima!” Bilježi ga Muslim (1648)

Ebu Hurejre, radijallahu anhu, prenosi da je Allahov Vjerovjesnik, sallallahu alejhi ve sellem, rekao: “Nemojte se zaklinjati očevima, niti majkama, niti kipovima. Nemojte se zaklinjati ničim osim Allahom, a ni Allahom se ne kunite osim iskreno.” Bilježe ga Ebu Davud (3250) i Nesai (3769), i hadis je vjerodostojan – kao što su smatrali Ibn Hibban, Ibnul-Mulekkin, Albani i drugi, iako mu je imam Darekutni, rahimehullah, prigovorio. (El-Ilel, 10/57)

Ibn Omer, radijallahu anhuma, prenosi da je Allahov Poslanik, sallallahu alejhi ve sellem, rekao: “Ne zaklinjite se očevima vašim! Onaj ko se zakune Allahom neka bude iskren, a onaj kome se drugi zakune Allahom, neka bude zadovoljan time. Onaj ko ne bude zadovoljan Allahom, takav nije od Njega.” Bilježi ga Ibn Madže (2101), a Hafiz Ibn Hadžer, Muhammed b. Abdul-Vehhab, Sulejman b. Abdullah i drugi kažu da je lanac prenosilaca hasen (dobar). (Vidi: Fethul-Bari, 11/653; Tejsirul-Azizil-Hamid, 517)

Sa‘d b. Ubejde, prenosi da je Abdullah b. Omer, radijallahu anhuma, čuo čovjeka kako se zaklinje: “Ne, tako mi Kabe!”, pa mu je rekao: “Doista sam čuo Allahovog Poslanika, sallallahu alejhi ve sellem, kako kaže: ‘Ko se zakune nečim drugim mimo Allahom doista je počinio kufr (nevjerstvo) ili širk (mnogoboštvo)!’” Bilježe ga Ahmed (6072), Ebu Davud (3253) i Tirmizi (1535), a vjerodostojnim su ga ocijenili Ibn Hibban, Hakim, Munziri, Ibnul-Mulekkin, Albani i drugi. (Vidi: Bedrul-munir, 9/458; Telhisul-habir, 4/411; Irvaul-galil, 8/282). Neki od učenjaka – poput Tahavija i Bejhekija – prigovorili su ovom hadisu, zato što se Sa‘d b. Ubejde nije susreo sa Ibn Omerom, radijallahu anhuma, ali je ipak ispravno da se susreo sa njim i da je hadis sahih, a također, značenje hadisa podupiru mnoge druge predaje. Pod “širkom” u ovom hadisu misli se na mali širk, a ne na veliki, kao što je stav velike većine islamskih učenjaka. (Vidi: Tejsirul-Azizl-Hamid, str. 514). Ali, ako bi se dotični zakleo nečim drugim mimo Allahom, veličajući ga i smatrajući da je takva zakletva bolja i vrednija, ili na istom stepenu kao i zakletva Allahom, onda je riječ o velikom širku koji počinioca izvodi iz vjere – da nas Allah, azze ve dželle, sačuva.

Abdullah b. Mes‘ud, radijallahu anhu, rekao je: “Da se lažno zakunem Allahom draže mi je nego da se zakunem drugim mimo Allaha iskreno!” Predaju su zabilježili Ibn Ebu Šejbe (12414), Abdur-Rezzak (15929) i Taberani u Kebiru (8902), a Munziri, Hejsemi i Albani smatrali su je vjerodostojnom. (Vidi: Et-Tergibu vet-terhib, 3/372; Medžme’uz-zevaid, 4/318; Irvaul-galil, 8/285). U riječima Ibn Mes‘uda, radijalahu anhu, možemo uočiti razumijevanje ove plemenite vjere kojim je Uzvišeni Allah, dželle šanhu, nadario ashabe Allahovog Poslanika, sallallahu alejhi ve sellem. Lažna zakletva Uzvišenim Allahom je grijeh i nepokornost prema Njemu, ali, zakletva nečim drugim mimo Allahom je mali širk, koji je – iako počinioca ne izvodi iz vjere – jedan od najvećih grijeha, pa makar bio i iskren u zakletvi. Šejh Abdur-Rahman b. Kasim, rahimehullah, pojašnjavajući izreku Ibn Mes‘uda kaže: “To je zato što je lažna zakletva Allahom veliki grijeh, a zakletva drugim mimo Allaha širk i kufr. Iako je riječ o malom širku, on je opet veći grijeh od svih drugih velikih grijeha, po konsenzusu ispravnih prethodnika (selefa).” (Hašijetu kitabit-tevhid, str. 303)

Šejhul-islam Ibn Tejmijje kaže: “Zakletva nečim drugim mimo Allahom je širk, a zakletva Allahom je tevhid. Tevhid koji u sebi ima primjesu laži bolji je od širka koji u sebi ima primjesu iskrenosti.” (Medžmu‘ul-fetava, 1/81).

Iz spomenutog vidimo veliku pogrešku onih koji se uz Allaha, dželle šanuhu, zaklinju Poslanikom, sallallahu alejhi ve sellem, ili nebesima i Zemljom, vjerom, džamijom i sl. Još veća nedaća je kada se to čini u javnosti i od strane ljudi koji se smatraju vjerskim autoritetima i predvodnicima.

Imam mufessira Ibn Džerir et-Taberi kaže: “Onaj ko kaže: ‘Tako mi Kabe’ ili Džibrila, ili Mikaila ili Adema, ili Have, ili Nuha’, ili kaže: ‘Tako mi Allahove kazne’, ili ‘Allahove nagrade’ – takav je rekao riječi koje treba ignorirati i upustio se u ono što je zabranio Vjerovjesnik, sallallahu alejhi ve sellem, pa je obavezan tražiti oprosta za taj grijeh…” (Vidi: Ibn Bettal, Šerhu Sahihil-Buhari, 6/96)

Hafiz Ibn Abdul-Berr, rahimehullah, rekao je: “Nije se dozvoljeno zaklinjati nečim drugim mimo Allaha, azze ve dželle, u svim prilikama i situacijama, i to je stvar na kojoj su svi složni.” Također je rekao: “Zaklinjanje stvorenjima ima isti propis kao i zaklinjanje očevima, ništa od toga nije dozvoljeno…” Isto tako je rekao: “Svi učenjaci su složni da je zakletva nečim drugim mimo Allaha pokuđena stvar, zabranjen postupak, nije dozvoljeno nikome da to čini, ali razilaze se da li je obavezan iskup.” (Et-Temhid, 14/366-367)

Kaže Ibn Hubejre: “Učenjaci su složni da se ne treba zaklinjati onima koji se veličaju mimo Allaha, kao Poslanikom, sallallahu alejhi ve sellem…” (Vidi: Fethul-bari, 11/652)

Poznati hanefijski učenjak Bedruddin el-Ajni, rahimehullah, rekao je: “Zaklinjanje nečim drugim mimo Allahovim imenima i svojstvima je prezreno, svejedno radilo se o Poslaniku, Kabi, melekima, emanetu, duši i dr.” (Umdetul-kari, 24/490)

Šejh Abbur-Rahman b. Kasim, rahimehullah, rekao je: “Šerijatski tekstovi koji zabranjuju zaklinjanje drugim mimo Allahom, svi zajedno, dostižu stepen mutevatira (najveći stepen vjerodostojnosti) i ukazuju nam da je to vrsta širka, ali koja ne izvodi počinioca iz vjere. Učenjaci su jednoglasni da se nije dozvoljeno zakleti nečim drugim osim Allahom ili Njegovim svojstvima, a također, svi su složni da je zakletva nečim drugim mimo Allaha zabranjena.” (Hašijetu kitabit-tevhid, str. 303)

Napomena: Malikije i većina šafijskih pravnika stava su da je zakletva nečim mimo Allahom ipak samo pokuđena i da ne dostiže stepen stroge zabrane, ali prethodno smo vidjeli – pored jasnih i nedvosmislenih dokaza – da su neki od učenjaka prenijeli konsenzus (idžma) uleme o zabrani, kao da im je stav onih koji su smatrali to djelo samo pokuđenim bio nepoznat, ili su ga smatrali iznimnim i odbačenim (šazom), a Allah najbolje zna. (Vidi: Minhatul-Allam, 9/328-329)

Šejh Sulejman b. Abdullah, rahimehullah, kaže: “Svi učenjaci su složni da je zabranjeno zaklinjati se drugim mimo Allaha… i ne uzima se u obzir mišljenje učenjaka koji su naknadno došli, koji su smatrali da se pod zabranom misli na pokuđenost, to mišljenje je, doista, ništavno (batil). Kako da neko kaže da je samo pokuđeno ono što je Allahov Poslanik, sallallahu alejhi ve sellem, nazvao kufrom ili širkom – ne, nego je to haram. Zbog toga je Ibn Mes’udu, radijallahu anhu, bilo draže da se lažno zakune Allahom nego da se iskreno zakune nekim drugim. To nam ukazuje da je zakletva nekim drugim mimo Allahom veći grijeh od laži, iako je laž zabranjeno djelo u svim vjerama, iz čega nam je jasno da je zakletva drugim mimo Allahom od najvećih grijeha.” (Tejsirul-Azizil-Hamid, str. 511)

Na kraju, ostalo je da odgovorimo na nedoumicu mnogih: “Zašto se Allah, dželle šanuhu, u Kur’anu zaklinje nekim Svojim stvorenjima, kao u ajetima: ‘Tako mi vremena…’, ‘Tako mi zore…’, ‘Tako mi Sunca…’ itd.?” Islamski učenjaci, poput Ibn Abdul-Berra, Nevevija, Ibn Hadžera i drugih, spomenuli su dva odgovora na to pitanje: prvi, da je značenje ajeta “Tako mi Gospodara vremena”, “Tako mi Gospodara zore” itd, tj. da je riječ “Gospodar” izostavljena samo u vanjštini, a drugi, da se Uzvišeni Allah zaklinje čime hoće od Svojih stvorenja, dok je nama to zabranio, a: “…On neće biti pitan za ono što radi, a oni će biti pitani” (prijevod značenja El-Enbija, 23). (Vidi: El-Istizkar, 5/203; El-Minhadž, 11/105; Fethul-Bari, 11/650) Poznati tabiin Amir b. Šurahbil eš-Ša‘bi, rahimehullah, rekao je: “Stvoritelj se zaklinje čime hoće od Svojih stvorenja, dok se stvorenja ne zaklinju osim Stvoriteljem.” (Tefsir Ibn Kesir, 7/54)

Onaj koji se zakune nečim drugim mimo Allahom, azze ve dželle, obavezan je da se pokaje i iskupi od svog grijeha obnavljajući svoje vjerovanje riječima šehadeta, kao što je preneseno u vjerodostojnom hadisu da je Allahov Poslanik, sallallahu alejhi ve sellem, rekao: “Ko se zakune, pa kaže u svojoj zakletvi ‘Tako mi Lata i Uzza’a!’, neka kaže: ‘La ilahe illallah’.” Bilježe ga Buhari (4860) i Muslim (1647) od Ebu Hurejre, radijallahu anhu. Musab b. Sa‘d, rahimehullah, prenosi od svog oca Sa‘da b. Ebu Vekkasa, radijallahu anhu, da je rekao: “Jednom prilikom sam se zakleo Latom i Uzza’om, pa sam otišao Allahovom Poslaniku, sallallahu alejhi ve sellem, i rekao: ‘Zakleo sam se Latom i Uzza’om?’, a on mi reče: ‘Reci: La ilahe illallah tri puta, pljucni na lijevu stranu tri puta, zatraži kod Allaha utočište od šejtana i nemoj se više vraćati na taj grijeh.’” Bilježe ga Ahmed (1590), Nesai (3777), Ibn Madže (2097) i Ibn Ebu Šejbe (3/481) i drugi, a vjerodostojnim ga je smatrao Ibn Hibban. Ovdje se misli na obnavljanje vjerovanja od manjkavosti i nesvjesnog veličanja kipova, a ne misli se na obnavljanje vjerovanja u značenju ponovnog ulaska u islam radi počinjenog nevjerstva. (Vidi: Tejsirul-Azizil-hamid, str. 514)

Zato, dragi brate i sestro, Allaha veličajte i slavite jezicima, srcem i djelima, onako kako Mu to dolikuje, jer to je obaveza svih ljudi: “Oni ne veličaju Allaha onako kako Ga treba veličati; a čitava Zemlja će na Sudnjem danu u šaci Njegovoj biti, a nebesa će u desnici Njegovoj smotana ostati. Slavljen neka je On i vrlo visoko iznad onih koje Njemu smatraju ravnim!” (prijevod značenja Ez-Zumer, 67) Allah, dželle šanuhu, zna najbolje!

http://el-asr.com/