Tajna vikinškog prstena: Otkud natpis ‘Za Allaha’?

Prsten s tajnovitim natpisom na stranom jeziku pojavljuje se u drevnoj grobnici zagonetne žene. Ovo je tip misterije koja bi zagolicala maštu J.R.R. Tolkeina. Međutim, ova enigma se ne dešava u Međuzemlji, već u Srednjem vijeku. Pomenuti prsten je otkopan u Švedskoj, s intrigantnim natpisom na arapskom jeziku, koji glasi: “Za Allaha/Allahu.”

Nedavna naučna istraživanja su otkrila da je kamen koji sadrži natpis, a za koji se mislilo da je dragi kamen, zapravo obojeno staklo. Ali, davno preminula vlasnica nije prevarena, jer je staklo, iako uobičajeno na Bliskom istoku, smatrano rijetkim i vrijednim materijalom u Skandinaviji u to vrijeme.

Ali, kako je tačno islamski prsten završio na ruci vikinške žene? S obzirom da putovanje kroz vrijeme nije moguće, nikada nećemo saznati šta se tačno desilo. Postoji nekoliko teorija o tome. Jedna je da je prsten kupljen. Zbog očuvanosti prstena, istraživači koji su radili najnoviju studiju navode interesantnu mogućnost da je vlasnica prstena i sama bila muslimanka, ili da je putovala u muslimanske zemlje.

Ne tako bizarno

S obzirom na strahove od “islamizacije Evrope” i podsticatelje istih, a koji su prisutni i u Švedskoj, čini se neobičnim da je autohtonoj Skandinavki koja je živjela prije više od jednog milenija u toj mjeri bio blizak islam da je nosila prsten s ugraviranim arapskom riječju za Boga, i to u vrijeme kada kršćanstvo gotovo da nije ni prodrlo u zemlje Odina, Tora i Freje.

Međutim, to i nije bizarno kao što možda zvuči. Iako danas nepravedno povezujemo Vikinge sa silovanjem, pljačkanjem i spaljivanjem, postojala su nordijska plemena koja su putovala prema istoku – ne kao osvajači, već kao trgovci (a nekada i kao plaćenici i trgovci robovima). Možda danas euro privlači ljude u Evropu, ali moćni dirhem je prije jednog milenija privlačio Evropljane na Bliski istok.

Iako se značajan broj njihovih potomaka danas žali na imigrante, ovi prvi skandinavski narodi su migrirali prema istoku, privlačilo ih je raskošno bogatstvo Bliskog istoka, tadašnjeg centra globalne trgovine.

Znatiželja i zaprepaštenje

Na svojim su putovanjima susretali Arape, što je i kod jednih i kod drugih pobuđivalo veliku znatiželju i zaprepaštenje. S obzirom da Skandinavci nisu bili veliki pisci u to vrijeme, slika koju imamo je jednostrana, budući da je zasnovana na plodonosnim zapisima tadašnjih arapskih hroničara, koji su pisali da zadovolje veliko i popularno tržište putopisa.

Zanimljivo je da su prikazi Vikinga i njihovih običaja koje su nam ostavili Arapi kompleksniji i s daleko više naklonosti od prikaza koje su ostavili Evropljani. Moderni naučnici se, zapravo, umnogome oslanjaju na ove drevne arapske zapise da popune prazninu u našim saznanjima o ovim skandinavskim plemenima. Prema tome, osim što su “prijetnja” evropskom kulturnom naslijeđu, muslimani su pomogli da se ono očuva.

Jedan od najdetaljnijih i najfascinantnijih prikaza ostavio je Ahmad ibn Fadlan (kojeg igra Antonio Banderas u filmu Trinaesti ratnik), putopisac i diplomata za Abasidski halifat, koji nema gotovo nikakve sličnosti s današnjom grupom Islamska država Irak i Levant i njenim halifatom.

Iako njegovi zapisi djelimično odišu osjećajem kulturne superiornosti i arogancije koje danas povezujemo s određenim vidovima Orijantelizma – kao što je grupiranje kompleksnog niza plemena i naroda u jedan, homogen entitet nazvan “drugi” – on također izražava simpatije i spremnost da razumije ove ljude koje je on zvao “Rus”.

Poput kasnijih stereotipa, kao što je “plemeniti divljak”, Ibn Fadlan pokazuje veliko zanimanje, priznajući: “Nikada nisam vidio savršeniju tjelesnu građu od njihove – oni su kao palmino drveće, lijepi su i crvenkasti.” Jedan drugi muslimanski putopisac, Perzijanac Ibn Rustah, hvalio ih je zbog njihovog herojstva i odanosti.

Ibn Fadlan

Zanimljivo je da je Ibn Fadlan svjedočio brojnim primjerima bludnog ponašanja i opijanja, pa ipak nije, iako je bio islamski učenjak, ili fakih, iznio nikakvu moralnu osudu onoga što je opisivao, čime je pokazao akademsku neutralnost vrijednu divljenja.

Ovo se može činiti čudnim, s obzirom na to u kojoj mjeri su neki islamski učenjaci danas puritanci. Ali, kada se ima na umu kako je alkohol slobodno tekao Abasidskim halifatom, zatim ode vinu koje su pisali arapski pjesnici te činjenica da su srednjovjekovni islamski učenjaci često pisali seks-priručnike, uključujući i jedan prelijepog senzualnog naslova Mirisni vrt.

I dok se Ibn Fadlan uopće nije čudio opijanju koje ga je okruživalo, potpuno se zgrozio vikinškim poimanjem higijene. On je vjerovatno bio naparfemisan i obučen u finu svilu, budući da je dolazio iz kulture koja je držala do estetike i gdje je svakodnevno kupanje bilo pravilo, a ritualno pranje se obavljalo pet puta dnevno, i primjetno je njegovo gađenje.

“Oni su najprljaviji od svih Božijih stvorenja”, napisao je. “Ne čiste se nakon obavljanja nužde ili mokrenja, niti se peru kada su u stanju ritualne nečistoće [npr. nakon seksualnog čina], a ne peru ruke ni nakon jela.”

Abrahamski osjećaji

Zabilježeni su i trenuci uzajamnog kulturnog šoka. Ibn Fadlan je bio iznenađen prizorom silovanja i žrtvovanja ženske robinje tokom sahrane poglavice, koja je uključivala spaljivanje broda, što mora da je izgledalo barbarski njegovim Abrahamskim osjećajima. Vikinzi su bili zgroženi islamskim običajima vezanim za sahranjivanje mrtvih.

“Vi, Arapi, ste budalasti”, jedan od Vikinga je primijetio, “vi namjerno one koji su vam najdraži i koje najviše cijenite ukopavate pod zemlju, gdje će ih pojesti štetočine i crvi.”

Neki od Vikinga koje je Ibn Fadlan sreo prešli su na islam, ali mnogi drugi su bili isuviše privrženi svojim matičnim religijama, ili su se suzdržavali, jer bi im isuviše nedostajalo svinjsko meso.

S obzirom da je zakopana a nije spaljena, misteriozna vikinška žena s prstenom možda je bila jedna od ovih konvertita koji su se vratili kući, ili Skandinavka koja je došla u kontakt s muslimanima za vrijeme putovanja na istok.

Ovo samo pokazuje da islam ima dublje korijene u Evropi, čak i u njenim udaljenim dijelovima, nego što brojni Evropljani shvataju.

Izvor: Al Jazeera